Idąc przez Hrubieszów mijamy Dom Nauczyciela, małe kamieniczki, cerkiew prawosławną, kozacki róg i tak docieramy do centralnej części miasteczka czyli na nowy deptak. Co widzimy? Fontannę, budkę z lodami, pomnik Żołnierza Polskiego, dookoła małe sklepiki i codzienny gwar. Ludzi biegnących każdy w swoją stronę, dzieci bawiące się przy fontannie, tych którzy robią zakupy, samochody przejeżdżające obok. Dzień jak co dzień. Kto by pomyślał, że historia tego miasteczka sięga setek lat i aby ją dobrze poznać trzeba zejść parę metrów pod ziemię… Dzisiaj stojąc na deptaku możemy spojrzeć w niebo i zaczerpnąć powietrza, ale nie zawsze tak było.
Historia Hrubieszowa zaczyna się około 700 lat temu, jako miasteczka założonego przez samego Władysława Jagiełłę i to prawdopodobnie wtedy zaczyna się również historia Hrubieszowskich Podziemi. Przez setki lat swojego istnienia nasze miasto było narażone na ataki rabunkowe ze strony Tatarów, Turków i Szwedów, a przecież ludzie jakoś musieli sobie radzić. Dlatego aby ochronić swoje towary przed barbarzyńcami zaczęto budowę podziemi, co okazało się bardzo skutecznym sposobem. Korytarze wielokondygnacyjne, długie od 5 do 10 i szerokie na 2-3 metry, sprzyjały wymianie towarów, niektóre źródła podają, że mieściły się tam nawet powozy. Handel kwitł, a pod ziemią powstawały całe targi.
Niestety na przestrzeni lat podziemia nie ustrzegły się wszystkich ataków i dorobek naszych przodków był stopniowo niszczony. Po wojnie zostały całkowicie zasypane i zapomniane.
Wróćmy teraz do naszych czasów…Jednak nie wszyscy zapomnieli a może to historia nie pozwalała o sobie zapomnieć, w każdym razie podczas prób zagospodarowania głównie centralnej części miasta pojawiały się problemy, takie jak załamania terenu, które odsłoniły podziemne mury. Wzbudziło to spore zainteresowanie, chęć poznania i zbadania tego obiektu. Marek Poznański, archeolog i poseł na Sejm RP zakłada Stowarzyszenie Podziemny Hrubieszów. Zaczynają się badania, których koszt szacuje się na około 12 tys. zł.
Okazuje się, że historia cały czas potrafi nas zaskakiwać. Dzisiaj mając odpowiednie środki i możliwości możemy sięgnąć do niej swobodnie i dowiedzieć się jak wyglądało życie dawnych mieszkańców…podziemne życie. Wiemy, że korytarze ciągną się pod sporą częścią naszego miasta. Jedno z wejść do podziemia znajduje się na tyłach kamieniczki przy Kozackim Rogu. Nie są jeszcze dostępne dla turystów, wymagają rewitalizacji, ale Stowarzyszenie Podziemny Hrubieszów we współpracy z władzami lokalnymi dokładają wszelkich starań, aby w przyszłości stały się one atrakcją dla zwiedzających. Jak widać znaczna część historii Hrubieszowa znajduje się pod ziemią.
