Rosyjski chemik. Dobrze znany już wszystkim gimnazjalistom, którzy zaczynają swoją przygodę z chemią od nauki skrótów pierwiastków na tablicy jego autorstwa. W tym roku – gdyby żył – obchodziłby 182. urodziny, co podkreśliło Google, upamiętniając go w swoim logo dnia 8 lutego. Przedstawiamy oto kilka ciekawostek o naukowcu lutego, Dmitrij Mendelejewie!
– Był ostatnim, siedemnastym z dzieci Iwana Pawłowicza i Marii Dmitrijewnej.
– W 1850 roku rozpoczął naukę na wydziale matematyczno-fizycznym Głównego Instytutu Pedagogicznego w Petersburgu.
– Chorował na gruźlicę i ze względu na to, po studiach w 1855 roku wyjechał na Krym, słynący z uzdrowiskowego klimatu, gdzie udało mu się wyzdrowieć do roku 1857.
– Jego karierę dydaktyczną zapoczątkowaną pracą na stanowisku wykładowcy nauk przyrodniczych w I Gimnazjum w Symferopolu, przerwała tocząca się wojna krymska. Po wyzdrowieniu wrócił w 1857 r. do Petersburga.
– Jego pierwszą żoną była Fieozwa Nikiticzna Leszczewa, z którą wstąpił w związek małżeński za namową rodziców. Jako że nie był to szczęśliwy związek, a małżonkowie ciągle się kłócili, podjęli decyzję o separacji, co w tamtych czasach nie było częstym zjawiskiem.
– Od 1863 roku, kiedy to Mendelejew objął stanowiska profesora chemii w Petersburskim Instytucie Technicznym oraz docenta na Petersburskim Uniwersytecie Państwowym, wykłady z chemii teoretycznej i organicznej, które prowadził, zaczęły cieszyć się niespotykaną dotąd popularnością.
– 31 stycznia 1865 obronił publicznie rozprawę doktorską „O połączeniach alkoholu z wodą”, w której m.in. jako pierwszy wyjaśnił zjawisko kontrakcji objętości.
– Do 1871 roku przekształcił Petersburg w siedzibę rozpoznawalnych na świecie ośrodków badawczych w zakresie chemii.
– W 1876 roku zakochał się obsesyjnie w 17-letniej Annie Iwanownej Popowej i ożenił się z nią, pomimo wysiłków jej rodziców, którzy, przykładowo, wysłali ją na studia do Włoch, gdzie Mendelejew pojechał za nią, pomimo swojej ustabilizowanej już pozycji w świecie nauki.
– Aby przekonać do ożenku przyszłą żonę, Mendelejew zagroził samobójstwem, a następnie (wciąż nie był rozwiedziony z pierwszą żoną), przekupił popa, który udzielił mu drugiego ślubu. Po tym, gdy sprawa stała się głośna, pop stracił sutannę, a Mendelejewa od konsekwencji uratowała tylko jego kariera naukowa.
– Nawet po oficjalnym zakończeniu sprawy rozwodowej w świetle przepisów Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego Mendelejew pozostawał bigamistą. Ówczesne bowiem przepisy religijne dopuszczały powtórny ożenek nie wcześniej niż po upływie 7 lat od rozwodu.
– Ówczesne władze ceniły go tak bardzo, że gdy pewien arystokrata, powołując się na przypadek Mendelejewa, zwrócił się do cara po zgodę na kolejny ślub przed minięciem 7 lat od poprzedniego, car odpowiedział: „To prawda, że Mendelejew ma dwie żony, ale przecież mam tylko jednego Mendelejewa.”
– Z powodu rozwodu i towarzyszących mu kontrowersji, Mendelejew mimo międzynarodowej sławy, nie został przyjęty w poczet członków Rosyjskiej Akademii Nauk.
– Mendelejew słynął ze zmiennych nastrojów i tendencji do irytacji, gdy ktoś próbował mu przeszkodzić podczas poszukiwań rozwiązania jakiegoś problemu, kiedy godzinami palił bez przerwy papierosy, które sam kręcił z ulubionego tytoniu.
– Od 1893 roku był dyrektorem Głównej Izby Miar i Wag i przypisuje mu się, że to właśnie tam opracował nowe państwowe przepisy dotyczące produkcji spirytualiów i sprecyzował w sposób naukowy, niejasne dotąd, potoczne pojęcie „wódka”.
– Dzięki jego pracom, w 1894 roku miały zostać wprowadzone ukazy carskie określające zawartość etanolu w wódce na poziomie 40% objętościowych, a przyjęty przez władze oficjalnie jako narodowy trunek o nazwie Moskiewski Specjał został opatentowany.
– Mendelejew zajmował się również badaniami pól naftowych i brał udział w uruchomieniu pierwszej rosyjskiej rafinerii.
– Słynął z gęstej brody i strzechy włosów, które strzygł raz do roku, przed letnimi upałami
– Pracował nad swoją tablicą latami i zawsze burzył się, słysząc pogłoski, że zobaczył ją podczas snu.
– Palił mnóstwo papierosów, a obok jego biurka zawsze stało wiadro z wodą, w którym topił niedopałki.
– Wstawał koło południa i pracował do 3-4 w nocy.
– Utracił na starość wzrok, jednak odzyskał go w 1903 roku po operacji katarakty.
– Był nominowany do Nagrody Nobla w dziedzinie chemii za stworzenie układu okresowego pierwiastków. Sekcja chemiczna Akademii wniosek poparła, co było właściwie równoznaczne z przyznaniem przez Akademię nagrody, której jednak nie dostał, co było argumentowane tym, że w 1906 roku było to odkrycie zbyt dawne, by przyznawać nagrodę za ten rok.
– Podczas pracy nad układem okresowym, przewidział dokładne właściwości licznych pierwiastków, w tym polonu odkrytego jeszcze za jego życia przez państwa Curie.
– Zmarł na zapalenie płuc w Petersburgu w 1907 roku w wieku 72 lat.
– Na jego pogrzebie studenci, chcąc uczcić swego ulubionego wykładowcę, nieśli transparent z układem okresowym pierwiastków chemicznych.
– Na jego cześć nazwano krater Mendelejew na Księżycu, jak również radioaktywny sztucznie wytworzony pierwiastek o liczbie atomowej 101 „mendelew” oraz jedną z planetoid, (2769) Mendeleev.
– Pozostawił po sobie 1500 prac.
źródło grafiki: wikipedia.com
