Ten inny Mickiewicz, czyli „Dziady” Rychcika

Jedenastego października wybrałam się na „Dziady” w reżyserii Radosława Rychcika do Teatru Nowego w Poznaniu.

Znajomość tego mickiewiczowskiego dramatu to podstawa wykształcenia każdego Polaka. Dlatego z wielkim zaciekawieniem chciałam odkryć i poznać nowoczesny sposób ukazania tego ponadczasowego dzieła. Reżyser Rychcik, w zupełnie inny sposób niż jest to w klasycznych „Dziadach”, teatralnym głosem mówi o wykluczeniu, rasizmie i podziałach społeczeństw, przenosi nas w amerykańskie lata 60. XX wieku.

Jako pierwsza zaskakuje zmodyfikowana dedykacja, gdzie obok Jana Sobolewskiego, Cypriana Daszkiewicza i Feliksa Kółakowskiego, pojawiają się m.in. Martin L. King, Malcolm X i John F. Kennedy. Zadziwia również postać Jokera, głównej postaci z filmu „Batman”, który zaadaptowany na postać Guślarza, prowadzi obrzędy. Po pierwszym odsłonięciu kurtyny moje zdziwienie wzbudziła scenografia. Boisko do koszykówki, w oddali telewizor, stolik kawowy, a przy nim trzy kobiety, które potem okazały się być chórem. Reżyser wprowadził wiele zmian. W kilku przypadkach bardzo nieoczekiwanych, ale też niezwykle wymownych, tj. głos w kwestii rasizmu i zniesienia podziałów: na czarne i białe, dobre i złe, pana i niewolnika. Przerwa dzieli spektakl na dwie części. Druga część jest zdecydowanie bardziej powiązana i osadzona w „Dziadach”. Światła gasną i z głośników słyszymy Wielką Improwizację w wykonaniu Holoubka z filmu „Lawa”, która w moim odczuciu jest genialna. Mimo wspaniałego wykonania Improwizacji na usta nasuwa się pytanie: Dlaczego reżyser nie usiłował sam przedstawić tej właściwie jednej z najważniejszych scen? Dlaczego zastąpił aktorów techniką?

„Dziady” Rychcika to głos i skarga uciemiężonych. Jednym z elementów, które zdecydowanie na plus przyciągnęły moją uwagę, była pieśń niewolników. Potężnie brzmiąca „Zemsta na wroga” wykonywana przez nagich niewolników w kajdanach, w półmroku budzi niezwykłe refleksje. Uważam, że to jedna z najlepszych scen wykreowanych przez reżysera.

Po spektaklu usłyszałam pytanie, być może gimnazjalistki, do swojej mamy: „Mamo, o czym to było?”. Nic dziwnego. Całość i w moim odczuciu okazała się niezrozumiała i chaotyczna.

Uważam jednak, że mimo wszystko warto wybrać się na „Dziady” do Teatru Nowego, żeby samodzielnie przemyśleć i wysnuć wnioski o tym, co Rychcik miał na myśli tworząc taką sztukę, żeby przyjrzeć się bardzo dobrej scenografii i spojrzeć okiem reżysera na mickiewiczowskie dzieło.